Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 9, ngày 12/5, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi); đồng thời Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo luật này.

Theo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, có ý kiến đề nghị cần rà soát để bảo đảm đúng nguyên tắc thu nhập chịu thuế là tổng thu nhập của tất cả các hoạt động sản xuất, kinh doanh; lợi nhuận từ hoạt động này có thể bù đắp cho khoản lỗ từ hoạt động khác (khoản 3 Điều 7).

Giải trình vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết Khoản 3 Điều 7 dự thảo Luật đã quy định trường hợp doanh nghiệp có hoạt động sản xuất, kinh doanh bị lỗ thì được bù trừ số lỗ vào thu nhập chịu thuế của các hoạt động sản xuất, kinh doanh có thu nhập do doanh nghiệp tự lựa chọn (trừ thu nhập từ hoạt động chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư, chuyển nhượng quyền tham gia dự án đầu tư không bù trừ với thu nhập của hoạt động sản xuất, kinh doanh đang được hưởng ưu đãi thuế),…

Theo đó, thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp là tổng thu nhập của tất cả các hoạt động sản xuất, kinh doanh và được bù trừ lãi, lỗ. Việc quy định thu nhập từ hoạt động chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư, chuyển nhượng quyền tham gia dự án đầu tư không được bù trừ với thu nhập của hoạt động sản xuất, kinh doanh đang được hưởng ưu đãi thuế là để đảm bảo thống nhất, đồng bộ với quy định tại Điều 18 dự thảo Luật (không áp dụng ưu đãi thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư, chuyển nhượng quyền tham gia dự án đầu tư).

Về quy định cho phép doanh nghiệp được bù trừ lãi của hoạt động kinh doanh bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư với lỗ từ hoạt động kinh doanh khác khi xác định thu nhập tính thuế, ông Mãi cho biết quy định hiện hành không cho phép việc bù trừ này để bảo đảm đóng góp vào ngân sách đối với các khoản lợi nhuận lớn từ hoạt động kinh doanh bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư của các doanh nghiệp.

Hiện các doanh nghiệp kinh doanh bất động sản có xu hướng kinh doanh đa ngành. Dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 đã sửa đổi quy định này để tạo thuận lợi, tháo gỡ vướng mắc và bảo đảm sự công bằng cho các doanh nghiệp kinh doanh bất động sản với các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực khác, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đạt mục tiêu đã đặt ra; tác động về số thu theo báo cáo là không đáng kể.

Về ảnh hưởng đối với ngân sách nhà nước, theo cơ quan soạn thảo tính toán trên cơ sở dữ liệu tờ khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2023, có gần 400 doanh nghiệp thuộc đối tượng điều chỉnh, tổng số lỗ từ các hoạt động khác được bù trừ với lãi của hoạt động kinh doanh bất động sản là khoảng 6.750 tỷ đồng. Theo đó, nếu áp dụng quy định mới thì số thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp của các hoạt động kinh doanh bất động sản giảm khoảng 1.350 tỷ đồng (6.750 x 20%).

Cơ quan soạn thảo cũng cho rằng nếu không cho phép bù trừ lỗ từ hoạt động kinh doanh khác với lãi từ kinh doanh bất động sản thì doanh nghiệp vẫn được chuyển số lỗ này sang các kỳ sau, vì vậy, về tổng thể tác động giảm thu sẽ thấp hơn số ước tính.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến lo ngại về rủi ro của quy định này khi thực hiện vì có thể tạo ra cơ chế cho doanh nghiệp lợi dụng làm giảm nghĩa vụ thuế từ hoạt động kinh doanh bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư thông qua việc được bù trừ với lỗ từ các hoạt động kinh doanh khác có thể chỉ mang tính ngắn hạn và được hạch toán lỗ có chủ đích. Số liệu đánh giá theo báo cáo (trên cơ sở dữ liệu năm 2023) chưa thể hiện được sát thực tác động trên thực tế sau khi thực hiện…

Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị nội dung này cần được tiếp tục đánh giá kỹ hơn về tác động thực tế của chính sách khi đã đi vào thực hiện để loại trừ rủi ro lợi dụng chính sách làm giảm nghĩa vụ thuế, ảnh hưởng đến số thu từ lĩnh vực kinh doanh bất động sản.

“Với tinh thần ủng hộ Chính phủ trong việc tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, thúc đẩy tăng trưởng GDP đạt 8%, Ủy ban Thường vụ Quốc hội báo cáo Quốc hội đồng ý với đề xuất nội dung sửa đổi này của Chính phủ. Tuy nhiên, đề nghị Chính phủ chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện đạt mục tiêu, tránh việc bị lợi dụng chính sách, bảo đảm Quy định 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị”, báo cáo nhấn mạnh.

Về thuế suất áp dụng với các doanh nghiệp nhỏ và vừa và tính thống nhất với Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, dự thảo Luật đưa ra các mức thuế ưu đãi cho doanh nghiệp có quy mô nhỏ (mức 15%, 17%) về cơ bản dựa trên mức ưu đãi của Luật hiện hành áp dụng với doanh nghiệp thực hiện dự án đầu tư tại địa bàn có điều kiện kinh tế- xã hội khó khăn hoặc thuộc lĩnh vực khuyến khích đầu tư.

Cùng với việc được hưởng thuế suất ưu đãi, các doanh nghiệp có quy mô nhỏ nếu đáp ứng các điều kiện về ưu đãi thuế theo địa bàn, lĩnh vực thì cũng thuộc diện được áp dụng các chính sách ưu đãi này theo quy định của dự thảo Luật với các mức độ ưu đãi cao hơn.   

 Về tiêu chí doanh nghiệp được áp dụng thuế suất 15% hoặc 17%, theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, có nhiều tiêu chí để xác định loại hình doanh nghiệp và được phân chia theo lĩnh vực hoạt động. Theo các tiêu chí này, số lượng doanh nghiệp có quy mô nhỏ chiếm tới gần 94% tổng số doanh nghiệp hiện nay. Nếu sử dụng các tiêu chí này để xác định đối tượng được hưởng ưu đãi thuế thì dẫn đến tình trạng ưu đãi dàn trải, không hiệu quả. Vì vậy, dự thảo Luật chỉ sử dụng tiêu chí về doanh thu để bảo đảm sự đơn giản, thuận lợi và phù hợp với công tác quản lý thuế cũng như thông lệ chung của các nước.