Tiếp nối các vòng đối thoại trước, vòng đối thoại địa phương cụm Đông Nam Bộ không chỉ thảo luận về những rủi ro và cơ hội mà doanh nghiệp tư nhân phải đối mặt mà còn đề xuất những giải pháp để giúp doanh nghiệp “vươn mình” trong kỷ nguyên mới của dân tộc.

MỞ RA KHÔNG GIAN PHÁT TRIỂN MỚI

Một trong những chính sách quan trọng được nhắc đến nhiều nhất tại phiên đối thoại lần này chính là việc tái cấu trúc địa giới hành chính và thực hiện mô hình chính quyền hai cấp trên cả nước, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Đối với khu vực Đông Nam Bộ, điều này mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng khi hình thành một “siêu đô thị” mang tầm vóc quốc tế.

Ông Nguyễn Trường Thi, Phó Giám đốc Sở Công thương TP.HCM, nhấn mạnh đây không phải là sự cộng gộp cơ học mà là sự “hợp nhất sức mạnh” của ba cực tăng trưởng năng động nhất là TP. HCM, Bình Dương và Đồng Nai.

“Khi hợp nhất về hạ tầng, thể chế và tầm nhìn phát triển thì khu vực này sẽ trở thành một siêu đô thị mang tầm vóc khu vực và toàn cầu với trung tâm tài chính, thương mại, logistics, công nghiệp, công nghệ cao và du lịch biển” ông Thi khẳng định.

Sự hợp nhất này đã định hình lại cơ cấu kinh tế của TP.HCM. Theo ông Phạm Phú Trường, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP. Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 11, sau sáp nhập, tỷ trọng công nghiệp và xây dựng đã tăng từ 24% lên 34%, trong khi dịch vụ giảm từ 65% xuống còn 51%. Điều này cho thấy vai trò của Bình Dương - thủ phủ công nghiệp - và Đồng Nai đã tạo ra một nền tảng sản xuất vững chắc hơn TP.HCM sau sáp nhập.

Tuy nhiên, bà Phạm Thị Bích Huệ, Phó Chủ tịch Trung ương Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Trưởng ban tổ chức Diễn đàn VPSF 2025, cũng cảnh báo rằng đây vừa là cơ hội để tái cấu trúc bộ máy quản lý nhà nước tinh gọn, minh bạch, hiệu quả hơn, vừa là một “phép thử lớn” đối với khả năng đồng hành của chính quyền cùng doanh nghiệp.

Bởi doanh nghiệp đang rất kỳ vọng vào những cam kết cụ thể, nếu cải cách nửa vời, sự chậm trễ, sự trì trệ sẽ trở thành gánh nặng khiến doanh nghiệp bỏ lỡ cơ hội”, bà Huệ cho biết.

CẠNH TRANH TOÀN CẦU VÀ RỦI RO TỪ THUẾ ĐỐI ỨNG

Giữa lúc các doanh nghiệp đang tìm cách tận dụng không gian phát triển mới, một thách thức lớn khác từ bên ngoài đang tạo áp lực lên các doanh nghiệp. Đó là chính sách thương mại của chính quyền tổng thống Trump. Bà Lê Thái Quỳnh, Tổng Giám đốc khu vực Châu Á Thái Bình Dương của S&P Global Market Intelligence, cho biết, Mỹ sẽ áp thuế đối ứng lên hàng hóa Việt Nam ở mức 20%, cao hơn mức 15% dành cho các đồng minh như Nhật Bản và Hàn Quốc. Nhưng mối đe dọa lớn hơn và mơ hồ hơn, theo bà, nằm ở khái niệm gọi là hàng quá cảnh (transshipment, có thể bị đánh thuế lên tới 40%) vẫn chưa có định nghĩa rõ ràng về mặt pháp lý.

Theo bà Quỳnh, nhiều chuyên gia tin rằng khái niệm về hàng quá cảnh sẽ được xác định dựa trên tỷ lệ nội địa hóa như Mỹ áp dụng tiêu chuẩn trong hiệp định USMCA (Mỹ-Mexico-Canada) với yêu cầu có thể lên tới 75%. Nếu Mỹ áp dụng mức này thì đây là một rủi ro cực lớn cho hàng hóa của Việt Nam, bởi vì theo dữ liệu năm 2022, tỷ lệ nội địa hóa của Việt Nam chỉ đạt khoảng 50%, thấp hơn mức trung bình của ASEAN là hơn 60%.

Tuy nhiên, theo bà, cơ hội vẫn tồn tại bởi Mỹ không thể sản xuất đủ để đáp ứng nhu cầu trong nước và sẽ phải tiếp tục nhập khẩu. Quan trọng hơn, các tập đoàn lớn như Nike và Puma đều có kế hoạch giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Đây chính là cánh cửa mở ra cho Việt Nam. Nhưng để bước qua cánh cửa đó, Việt Nam không thể chỉ dựa vào lợi thế lao động giá rẻ. Hơn nữa, so với các nước như Bangladesh hay Campuchia, chi phí lao động của Việt Nam không còn quá cạnh tranh.

“Nếu Việt Nam chỉ tập trung vào chi phí lao động thấp, chúng ta sẽ không thể cạnh tranh được với tất cả các nước khác. Do vậy, lời giải của Việt Nam hiện nay nằm ở việc chuyển dịch sang các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao hơn”, bà Quỳnh khẳng định.

THỜI ĐẠI CÔNG NGHỆ CAO “ĂN” CÔNG NGHỆ THẤP

Làm thế nào để dịch chuyển lên chuỗi giá trị cao hơn? Câu trả lời theo ông Phạm Phú Trường, đến từ các công nghệ đột phá như trí tuệ nhân tạo (AI), máy tính lượng tử, và blockchain.

 “Trước đây chúng ta có “cá lớn ăn cá bé”, “cá nhanh ăn cá chậm”. Còn bây giờ là cá công nghệ cao ăn cá công nghệ thấp. Doanh nghiệp nào không ứng dụng sẽ bị bỏ lại phía sau”, ông Trường nói.

Bởi vậy, ông Trần Lệ Nguyên, nhà sáng lập Kido, cho biết một doanh nghiệp thực phẩm truyền thống như ông cũng phải thay đổi, tiếp cận chuyển đổi số để quản trị và marketing. Kido đã xây dựng kênh bán hàng E2E lọt vào top của TikTok Việt Nam. Bằng cách sử dụng công nghệ kỹ xảo, thời gian sản xuất một phim quảng cáo (TVC) giảm từ 2-3 tháng xuống còn 2-4 tuần, và chi phí giảm tới 70-80%. Thậm chí, Kido còn xây dựng các “avatar” AI có thể bán hàng 24/7, giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí thuê KOL, KOC.

Tuy nhiên, con đường chuyển đổi số không hề bằng phẳng, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). Ông Lê Hữu Nghĩa, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP.HCM (HUBA), chia sẻ thực tế phũ phàng hiện nay là nhiều doanh nghiệp tốn rất nhiều tiền, thậm chí hàng tỷ đồng, nhưng liên tục thất bại vì không am hiểu công nghệ và phụ thuộc vào nhân sự. Đây là một điểm nghẽn lớn đòi hỏi sự hỗ trợ, đồng hành từ nhà nước.

LIÊN KẾT ĐỂ “ĐI CÙNG NHAU”

Cùng quan điểm, để vượt qua những thách thức trên, bà Phạm Thị Bích Huệ cũng cho rằng Việt Nam cần đẩy mạnh liên kết vùng, liên kết doanh nhân bởi “chỉ khi đi cùng nhau, cộng đồng doanh nghiệp mới có thể đi xa và vững bền”.

Theo bà, sự liên kết này cần diễn ra ở nhiều cấp độ. Trước hết là thúc đẩy sự liên kết giữa chính quyền và doanh nghiệp nhằm thu hẹp khoảng cách giữa chính sách và thực thi. Doanh nghiệp mong muốn một chính quyền thực sự kiến tạo, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. Các hướng dẫn luật cần được ban hành kịp thời và rõ ràng để tránh tình trạng doanh nghiệp tự mày mò dẫn tới làm sai, gây lãng phí; đồng thời, thủ tục hành chính cần được cắt giảm thực chất thay vì chỉ giảm thời gian trên giấy.

Thứ hai là sự liên kết giữa các doanh nghiệp lớn và cộng đồng startup, doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa. Hiện các doanh nghiệp lớn ở Việt Nam dường như “bỏ ngỏ startup” và chưa tạo ra một hệ sinh thái hỗ trợ mạnh mẽ như các tập đoàn SK hay Samsung ở Hàn Quốc. Vì vậy, các startup Việt Nam thường cảm thấy “cô đơn” trên hành trình của mình.

Cuối cùng, theo bà, là sự liên kết giữa các doanh nghiệp cùng ngành nghề với việc hình thành các cụm, khu công nghiệp tập trung theo ngành nghề.

“Mô hình cụm liên kết ngành là một mô hình phát triển bền vững, giúp tiết kiệm chi phí logistics và tạo ra sự liên kết lớn hơn giữa các công ty. Nhờ vậy, các doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ tiếp cận được quỹ đất dễ hơn, và nhận được sự hỗ trợ nhiều hơn từ các doanh nghiệp lớn”, bà Huệ cho biết.