Theo hãng tin Bloomberg, thời tiết thuận lợi trong năm qua đã góp phần đưa lượng gạo tồn trữ toàn cầu tăng niên vụ thứ hai liên tiếp. Và theo dự báo, ​​Ấn Độ - nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới - sẽ có thêm một vụ bội thu, trong khi nước này đã bãi bỏ các hạn chế xuất khẩu gạo kéo dài. Sự dồi dào của nguồn cung gạo đã đẩy giá gạo trắng Thái Lan - một giá tiêu chuẩn của thị trường gạo châu Á - xuống mức thấp nhất kể từ năm 2022 và thấp hơn 30% so với mức đỉnh điểm thiết lập vào năm ngoái. 

Cần thời gian để những thay đổi ở cấp độ bán buôn ngấm tới giá gạo bán đến tay người tiêu dùng, nhưng giá gạo giảm đã mang lại sự giải tỏa quan trọng cho những hộ gia đình đang trầy trật vì chi phí sinh hoạt cao.

NGƯỜI TIÊU DÙNG PHẤN KHỞI

“Tôi không còn phải lo về việc kiếm miếng ăn cho con cái”, cô Yassine Toure - bà chủ một gia đình có hàng chục thành viên ăn hết 25 kg gạo mỗi tuần ở Dakar, Senegal - cho biết. Cô cho biết gạo - loại lương thực chủ đạo của hơn một nửa dân số toàn cầu - đã từng đắt đỏ đến mức ở một số thời điểm, mua gạo được coi là một việc xa xỉ. “Bây giờ, chúng tôi đã có thể thở phào nhẹ nhõm”, người phụ nữ 32 tuổi nói với Bloomberg.

Giá gạo thế giới đã bắt đầu tăng từ vài năm trước do hiện tượng thời tiết El Nino nóng và khô gây thiệt hại sản lượng của loại cây trồng phụ thuộc nhiều vào nước này. Sản lượng gạo giảm khiến Ấn Độ công bố lệnh cấm xuất khẩu nhằm củng cố nguồn cung trong nước, dẫn tới tình trạng thiếu hụt gạo toàn cầu càng thêm phần trầm trọng.

Lượng mưa dồi dào trong năm ngoái đã giúp thúc đẩy sản lượng gạo ở khu vực châu Á và theo dự báo, hiện tượng El Nino sẽ không phát triển trong thời gian mùa mưa từ tháng 6-9/2025 ở Ấn Độ. Dự báo này thúc đẩy kỳ vọng rằng giá gạo thế giới sẽ tiếp tục giảm. Hơn nữa, việc quốc gia Nam Á này gần đây đã nới lỏng các hạn chế xuất khẩu gạo để ngăn chặn tình trạng dư thừa gạo trong nước sẽ giúp tăng thêm nguồn cung toàn cầu.

“Là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, Ấn Độ rất muốn giành lại các thị trường mà họ đã phải từ bỏ trong thời gian áp các biện pháp kiểm soát xuất khẩu gạo”, ông Peter Timmer - giáo sư danh dự tại Đại học Harvard, người đã nghiên cứu về an ninh lương thực trong nhiều thập kỷ - nhận định.

Tổ chức Nông lương Liên hiệp quốc (FAO) trong tháng 3 này đã tăng dự báo sản lượng gạo toàn cầu niên vụ 2024-25 thêm 3,6 triệu tấn lên 543 triệu tấn, chủ yếu phản ánh triển vọng mùa màng bội thu ở quốc gia trồng lúa gạo lớn thứ hai thế giới là Ấn Độ. Tổ chức này cho biết việc trồng lúa trái vụ nhiều hơn dự kiến ​ cũng đã thúc đẩy triển vọng sản lượng gạo ở Campuchia và Myanmar. Nhờ đó, lượng gạo tồn trữ toàn cầu vào cuối niên vụ có thể tăng lên 206 triệu tấn, từ mức khoảng 200 triệu tấn trong niên vụ 2023-24.

NÔNG DÂN LO LẮNG

Mặc dù là tin tốt cho người tiêu dùng, nhưng lượng gạo tồn trữ dồi dào và giá gạo giảm đang gây ra nhiều thách thức cho nông dân sản xuất lúa gạo và biên lợi nhuận của họ. Theo ông Shirley Mustafa, một nhà kinh tế tại FAO, nếu giá gạo giảm quá nhiều, người nông dân có thể trồng ít lúa hơn trong niên vụ sắp tới, đặt ra nguy cơ giảm nguồn cung.

Tháng trước, nông dân trồng lúa gạo ở Thái Lan đã biểu tình phản đối giá gạo giảm xuống thấp và kêu gọi Chính phủ nước này tăng cường hỗ trợ sau khi một kế hoạch trợ cấp 56 triệu USD không đáp ứng được nhu cầu của họ.

Vào tháng 1 năm nay, cơ quan thu mua lương thực của Indonesia đã tăng cường thu mua lúa gạo từ nông dân trong nước với mức giá được đảm bảo. Đây là một trong số nhiều quốc gia sản xuất gạo, bao gồm cả Ấn Độ, có cơ chế bảo vệ người trồng trọt khỏi biến động của giá gạo.

“Giá gạo giảm xuống thấp là điều không tốt cho bất kỳ quốc gia sản xuất gạo nào như Ấn Độ vì giá thấp đã làm giảm biên lợi nhuận của cả người xuất khẩu và người nông dân”, ông B.V. Krishna Rao, Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu gạo Ấn Độ, nói với Bloomberg.

Một nông dân Thái Lan có tên Sutharat Kaysorn có thể minh chứng cho những khó khăn mà người sản xuất lúa gạo đang phải đối mặt. Bà cho biết mình đã mất khả năng trả nợ đúng hạn và sẽ không thể vay thêm bất kỳ khoản vay nào nữa cho vụ lúa tiếp theo. “Giá lúa hiện tại thậm chí còn không đủ để trang trải chi phí sản xuất như phân bón và tiền lương của công nhân”, bà Kaysorn - người có khoảng 100 mẫu Anh ruộng lúa ở tỉnh Sing Buri, phía bắc thủ đô Bangkok của Thái Lan - cho biết.

Giá bán lẻ gạo ở nhiều quốc gia được xác định bởi các yếu tố như mức gạo tồn trữ ở nước đó, tỷ giá đồng nội tệ, chi phí vận chuyển và chi phí tín dụng để tài trợ cho các giao dịch nhập khẩu gạo từ nước ngoài - chuyên gia Mustafa của FAO cho biết.

Ở các quốc gia như Philippines, gạo chiếm một phần đáng kể trong rổ hàng hóa tính chỉ số giá tiêu dùng (CPI). Điều này khiến gạo trở thành một trọng tâm của các nhà hoạch định chính sách do tác động của giá gạo đối với lạm phát nói chung. Tháng trước, Chính phủ Philippines đã buộc phải can thiệp để kéo giá gạo xuống từ mức cao dai dẳng bằng cách tuyên bố tình trạng khẩn cấp về an ninh lương thực và xả kho dự trữ gạo.