Chiều 25/8, Hiệp hội Bất động sản Việt Nam (VNREA) phối hợp với Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam tổ chức Hội thảo chuyên đề “Bảo đảm an toàn pháp lý trong số hóa giao dịch bất động sản và giải pháp công chứng điện tử”.

Tại Hội thảo, các đại biểu đều cho rằng với thị trường bất động sản hiện nay, công chứng điện tử vừa là giải pháp đóng góp cho tiến trình chuyển đổi số quốc gia, vừa là cơ chế then chốt để dung hòa hai mục tiêu: Giảm chi phí xã hội và củng cố niềm tin vào thị trường. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều nỗi lo về quy trình thực hiện công tác này.

KẾT QUẢ CUỐI CÙNG PHẢI LÀ GIẢM THỦ TỤC, CHI PHÍ

Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên hoạt động chuyên trách Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, đặt vấn đề: mặc dù công chứng đã có một số công cụ hỗ trợ số hóa, nhưng việc chuyển đổi từ mô hình truyền thống sang mô hình điện tử thực sự đã đủ hay chưa? Quan trọng hơn, kết quả cuối cùng của số hóa công chứng phải là giảm thiểu tối đa thủ tục, giấy tờ và chi phí. Nếu chỉ đơn thuần điện tử hóa bản giấy thì chưa thể coi đó là công chứng điện tử.

Theo ông Hiếu, cần nghiên cứu xây dựng một quy trình công chứng điện tử riêng biệt, trong đó quy trình cho bất động sản có thể có cơ chế đặc thù. Quy trình này phải đơn giản hơn, ít thủ tục hơn, đặc biệt là giảm bớt yêu cầu bản sao giấy. Kết quả công chứng điện tử phải được chấp nhận và sử dụng trực tuyến ngay trong hệ thống thủ tục hành chính, chứ không bắt buộc người dân in ra nộp lại.

Tương tự, ông Nguyễn Quang Tuyến, Trưởng khoa Pháp luật Kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội, cũng bày tỏ băn khoăn:

Thứ nhất, công chứng trên môi trường điện tử thì chi phí liệu có tăng hơn so với công chứng trực tiếp hay không? Bởi vì để đảm bảo thực hiện được công chứng điện tử thì phải có hệ sinh thái số và đầu tư, hệ sinh thái này là văn phòng công chứng đầu tư hay cơ quan nhà nước đầu tư? Nếu văn phòng công chứng đầu tư thì có được tính vào chi phí công chứng hay không?

Thứ hai, tích hợp các thông tin khi thực hiện số hóa công chứng thì việc bảo mật thông tin như thế nào? Bởi hiện nay có rất nhiều đơn vị bán dữ liệu để lấy tiền, chưa kể cũng có những trường hợp bị tội phạm không gian mạng tấn công?

Thứ ba, giả sử tất cả những thông tin công khai, minh bạch thì liệu có vi phạm quyền bí mật cá nhân trong Luật Dân sự hay không?

Thứ tư, việc triển khai công chứng điện tử liệu có dễ dàng khi Việt Nam vẫn còn những địa bàn vùng sâu vùng xa, thiếu cơ sở hạ tầng công nghệ số… Việc đăng ký chữ ký điện tử có mất phí hay không, nhất là với những vùng sâu vùng xa này?

HẠ TẦNG CÔNG NGHỆ CHƯA THỰC SỰ HOÀN THIỆN

Trong khi đó, bà Doãn Hồng Nhung, Phó Trưởng Ban Pháp chế VNREA, chỉ ra rằng hành lang pháp lý cho công chứng điện tử ở Việt Nam chưa thật sự hoàn thiện và đồng bộ giữa Luật Công chứng, Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Giao dịch điện tử cùng các văn bản dưới luật, dẫn đến khó khăn trong áp dụng thực tế. Các quy định liên quan đến công chứng điện tử, lưu trữ và sử dụng văn bản số chưa thống nhất, khiến việc công nhận giá trị pháp lý của hồ sơ công chứng điện tử còn nhiều vướng mắc.

Hơn nữa, hạ tầng công nghệ của nhiều văn phòng công chứng hiện cũng chưa đáp ứng yêu cầu về tốc độ, bảo mật và lưu trữ lâu dài. Việc kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, doanh nghiệp còn thiếu đồng bộ, gây khó khăn trong xác minh, đối chiếu thông tin. Nguồn nhân lực hạn chế kỹ năng số, trong khi người dân vẫn quen dùng hồ sơ giấy và chưa thật sự tin tưởng vào giá trị pháp lý của hồ sơ điện tử.

Ngoài ra, hạ tầng công nghệ cũng chưa đồng đều giữa các địa phương, trong khi nhiều người dân, nhất là người lớn tuổi, còn hạn chế kỹ năng số và vẫn quen ký kết trực tiếp, giữ bản cứng giấy tờ, khiến niềm tin vào công chứng điện tử chưa cao. Chi phí đầu tư hạ tầng, bảo mật và duy trì hệ thống cũng là gánh nặng cho nhiều tổ chức hành nghề công chứng.

“Thách thức lớn khác là vấn đề an ninh mạng. Giao dịch bất động sản có giá trị cao, dễ trở thành mục tiêu tấn công, dẫn tới nguy cơ lộ lọt hoặc giả mạo dữ liệu. Khi công nghệ AI giả mạo ngày càng tinh vi, việc công chứng viên không trực tiếp gặp gỡ sẽ làm giảm hiệu quả trong xác minh nhân thân và ý chí tự nguyện của các bên. Nếu hệ thống lưu trữ dữ liệu chưa được chuẩn hóa hoặc xảy ra sự cố kỹ thuật, khả năng phát sinh tranh chấp là rất lớn. Do vậy, công chứng điện tử đối với giao dịch bất động sản hiện nay vẫn cần nhiều điều chỉnh và hoàn thiện để có thể vận hành hiệu quả, an toàn và thay thế từng phần công chứng truyền thống", bà Nhung nhìn nhận.

Thông tin tại Hội thảo, ông Đào Duy An, Tổng Thư ký Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam, chia sẻ: “Công chứng điện tử là một trong những nền tảng cho chuyển đổi số trong giao dịch bất động sản. Chúng tôi đã thí điểm mô hình công chứng điện tử trực tuyến, mà người mua và bán ở Hà Nội và TP. HCM không cần tiếp xúc với nhau vẫn hoàn thành giao dịch, dưới sự chứng kiến đồng thời của các công chứng viên tại mỗi địa điểm. Thậm chí, công chứng điện tử cũng cho phép khách hàng ở nước ngoài uỷ quyền giao dịch bất động sản trong nước nhanh chóng thông qua Đại sứ quán".

Ông An cũng khẳng định ngành công chứng đã sẵn sàng cho chuyển đổi số và các giao dịch bất động sản trực tuyến, củng cố niềm tin cho thị trường. Tuy nhiên, số hóa chỉ có thể an toàn khi được đặt trên cơ sở dữ liệu tin cậy, cơ chế xác thực pháp lý chặt chẽ và sự tham gia trực tiếp của công chứng viên.

Kết luận Hội thảo, ông Nguyễn Văn Khôi, Chủ tịch Hiệp hội VNREA, thành viên Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ, nhấn mạnh tính cấp thiết của việc cần thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa chuyển đổi số trong lĩnh vực bất động sản và công chứng. Các doanh nghiệp đầu tư bất động sản, các sàn giao dịch phải tiên phong ứng dụng công nghệ số; đồng thời, các cơ quan hành chính công cấp tỉnh cũng cần triển khai đồng bộ, nâng cao nhận thức và thúc đẩy hành động của người dân, doanh nghiệp. Đầu tư hạ tầng công nghệ cho chuyển đổi số phải được coi là nhiệm vụ trọng tâm.

“Cùng với đó, các trung tâm phục vụ hành chính công cấp tỉnh cần xây dựng và vận hành quy trình liên thông dữ liệu số trong giao dịch bất động sản. Khi thiết lập cơ chế liên thông dữ liệu dùng chung, phải bảo đảm tuân thủ Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, áp dụng chuẩn mã hóa, phân quyền truy cập, ngăn chặn nguy cơ rò rỉ, sử dụng sai mục đích và có chế tài nghiêm khắc với hành vi vi phạm. Ngoài ra, cần phân biệt rõ giữa các loại giao dịch và đối tượng giao dịch để có quy định phù hợp”, Chủ tịch VNREA lưu ý thêm.