Cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa đang chiếm gần 98% tổng số doanh nghiệp đang hoạt động trong nền kinh tế Việt Nam. Đây chính là lực lượng nòng cốt của khu vực kinh tế tư nhân. Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị đã thể hiện rõ quan điểm, tư duy và mục tiêu phát triển lớn mạnh khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa nhằm củng cố vững chắc khu vực kinh tế tư nhân, đóng góp vào tăng trưởng và phát triển bền vững đất nước.

Theo đó, để Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị và các Nghị quyết 138/NQ-CP của Chính phủ ban hành kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết 68 và Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân phát huy hiệu quả trong thực tiễn, ông Nguyễn Văn Thân cho rằng việc thể chế hóa thành các cơ chế, chính sách phải đảm bảo yếu tố sát với thực tiễn, phù hợp với từng nhóm chủ thể doanh nghiệp (doanh nghiệp lớn, vừa, nhỏ, siêu nhỏ và hộ kinh doanh cá thể).

THÁO GỠ TRIỆT ĐỂ RÀO CẢN

Trước "vô số" rào cản, vướng mắc về cơ chế, pháp lý đã được các bên nhận diện và nêu rõ trong thời gian qua, ông Nguyễn Văn Thân kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành cần đẩy nhanh tiến trình tháo gỡ các rào cản về thủ tục hành chính, đồng thời thay đổi tư duy quản lý từ cấm đoán sang kiến tạo phát triển – như tinh thần Thủ tướng đã nhấn mạnh.

Minh chứng bằng một ví dụ thực tiễn về sự bất cập của quy định pháp lý vẫn đang cản trở và làm đình trệ hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, ông Nguyễn Văn Thân đề cập tới Chỉ thị số 07/CT-TTg ngày 02/3/2012 về việc chấn chỉnh công tác quản lý các khu công nghiệp, cụm công nghiệp.

Chỉ thị này vẫn đang có hiệu lực và được áp dụng ở các địa phương, nhưng đã quá lâu và gây ra nhiều rào cản, bất cập, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng duy trì và phát triển sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp nhỏ và hộ sản xuất quy mô gia đình, đặc biệt ở khu vực nông thôn và ngoại thành.

Ông Thân chỉ rõ những vướng mắc của Chỉ thị này khiến các doanh nghiệp rơi vào tình trạng không thể xây dựng nhà xưởng hợp pháp ngoài khu công nghiệp/cụm công nghiệp, kể cả trên đất ở, đất vườn, đất thương mại – dù quy mô nhỏ và thân thiện với môi trường.

Theo Chủ tịch VINASME, điều này đẩy doanh nghiệp/hộ kinh doanh vào tình trạng vi phạm quy định nếu vẫn dựng nhà xưởng và đương nhiên không được cấp giấy phép xây dựng, chứng nhận PCCC, đánh giá môi trường, dẫn đến hoạt động sản xuất bị treo, rủi ro pháp lý, không thể vay vốn, mở rộng, hoặc chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp.

Thực tiễn cũng cho thấy chi phí thuê trong khu công nghiệp vượt xa khả năng chi trả của đại đa số doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, trong khi quỹ đất cụm công nghiệp ở nhiều địa phương lại không có hoặc chậm triển khai.

Từ bất cập của Chỉ thị 07/CT-TTg, ông Nguyễn Văn Thân cũng nêu rõ việc thiếu hành lang pháp lý dành riêng cho cơ sở sản xuất nhỏ và vừa hoạt động trong khu dân cư, khiến phần lớn hoạt động bị đẩy ra ngoài luồng, tiềm ẩn rủi ro cho cộng đồng và môi trường.

Hơn nữa, các dự án sản xuất, kinh doanh được cấp phép và vận hành hợp pháp từ trước khi hình thành khu công nghiệp/cụm công nghiệp không được gia hạn hoặc điều chỉnh giấy phép, gây gián đoạn hoạt động và thiệt hại lớn cho doanh nghiệp. Thậm chí, ở nhiều nơi còn không được xây dựng, cải tạo, khiến cho cơ sở vật chất xuống cấp nhưng không thể đầu tư hợp pháp để nâng cấp.

Với những bất cập trên, Chủ tịch VINASME đề xuất Chính phủ xem xét bãi bỏ Chỉ thị 07/CT-TTg ngày 02/3/2012, đồng thời nghiên cứu cho phép xây dựng nhà xưởng sản xuất nhỏ trên các loại đất hợp pháp ngoài khu công nghiệp/cụm công nghiệp (điều kiện đáp ứng: diện tích dưới 1.000 m²; có hồ sơ cam kết bảo vệ môi trường; đáp ứng tiêu chuẩn PCCC cơ bản).

Bằng việc đề cập và phân tích những bất cập của Chỉ thị số 07 có hiệu lực từ năm 2012 đến nay, ông Nguyễn Văn Thân cho rằng cần thiết phải rà soát, đánh giá kỹ lưỡng, kịp thời tác động của các cơ chế, pháp lý đối với hoạt động của doanh nghiệp.

Ghi nhận những nỗ lực vượt bậc của Chính phủ trong chỉ đạo công tác này, ông Thân cho biết trong tháng 3/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết phê duyệt chương trình cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh năm 2025 và 2026 với các mục tiêu rất rõ ràng, định lượng tỷ lệ cắt giảm từ 30% đến 100%.

Nghị quyết này cũng nêu rõ: trong năm 2025, 100% thủ tục hành chính liên quan đến doanh nghiệp được thực hiện trực tuyến, thông suốt, liền mạch, hiệu quả, bảo đảm minh bạch, giảm tối đa giấy tờ; 100% thủ tục hành chính được thực hiện không phụ thuộc vào địa giới hành chính trong phạm vi cấp tỉnh.

Nhằm giúp Chính phủ đo lường và nắm rõ tiến độ, hiệu quả thực thi, bên cạnh kênh báo cáo của Chính phủ và thành viên Chính phủ, ông Nguyễn Văn Thân đề nghị cần có tổ công tác đặc biệt/đánh giá độc lập, khách quan, báo cáo thường xuyên định kỳ với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Điều này thực sự cần thiết nhằm đảm bảo công tác thực thi trên thực tiễn đạt hiệu quả cao.

KIẾN TẠO CHÍNH SÁCH SÁT VỚI THỰC TIỄN

Bên cạnh kiến nghị xóa bỏ, tháo gỡ nhanh các rào cản về cơ chế pháp lý, ông Nguyễn Văn Thân đề xuất Chính phủ và các bộ, ngành đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trên thực tiễn đối với các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các nguồn lực (đất đai, tài chính, khoa học công nghệ...).

Chỉ ra những khó khăn về thủ tục, điều kiện tiếp cận các chương trình, chính sách hỗ trợ của Nhà nước về tín dụng, đất đai, khoa học công nghệ trong nhiều năm qua, ông Nguyễn Văn Thân nêu thực tế các quỹ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, quỹ bảo lãnh tín dụng doanh nghiệp nhỏ và vừa, quỹ phát triển khoa học công nghệ... đều rất khó triển khai, khó tiếp cận, dẫn tới hiệu quả vận hành quỹ rất thấp.

Do đó, ông mong muốn các cơ quan hoạch định chính sách cần lưu ý các vấn đề này và bám sát thực tiễn hơn nữa để thiết kế chính sách phù hợp và hiệu quả.

Trở lại ví dụ về Chỉ thị 07/CT-TTg, trong các Nghị quyết số 68, 138, 198... đều đề cập đến vấn đề đảm bảo quyền tiếp cận cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong các khu công nghiệp, cụm công nghiệp với giá thuê ưu đãi. Điều này rất có giá trị và ý nghĩa, nhưng Chủ tịch VINASME cho rằng Chính phủ và các bộ, ngành cũng nên xem xét, cân nhắc thêm vì thực tiễn cho thấy việc triển khai việc bố trí này chưa đáp ứng ngay được. 

Hơn nữa, đại diện VINASME cho biết không phải doanh nghiệp nhỏ và vừa nào cũng có điều kiện thuê trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp (ví dụ: chi phí thuê), và tình trạng hoạt động (lĩnh vực, quy mô) của doanh nghiệp nhỏ và vừa (tới đây còn có nhóm hộ kinh doanh cá thể chuyển đổi).

"Do đó, việc xem xét mục tiêu gắn với nhu cầu, yêu cầu của thực tiễn có ý nghĩa quan trọng, đảm bảo các chính sách có khả năng thực thi cao", Chủ tịch VINASME nói.