Tọa đàm “Nâng cao năng lực phòng chống tội phạm tài chính trên không gian mạng”, diễn ra vào sáng 18/12 tại TP.HCM, các diễn giả và khách mời đều cùng nhận định rằng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan mới có thể đẩy lùi tội phạm và phòng chống rửa tiền, phòng chống tội phạm trên không gian mạng nhưng cần phải phân công và thống nhất cụ thể vì mỗi cơ quan, tổ chức đều có những nhiệm vụ được pháp luật quy định.

Theo Chainalysis, giai đoạn từ 2019 đến 2024, đã có khoảng 100 tỷ USD tiền mã hoá bất hợp pháp đã được rửa thông qua các dịch vụ chuyển đổi. Riêng năm 2022, hoạt động rửa tiền này có giá trị cao nhất, tới 31,5 tỷ USD… Do đó, yêu cầu cấp thiết hiện nay đối với các cơ quan chức năng là tăng cường giám sát, quản lý để phòng chống rửa tiền, lừa đảo và tội phạm xuyên biên giới.

PHỐI HỢP CÁC CƠ QUAN, TRUY VẾT DÒNG TIỀN

Tại tọa đàm, ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), cho biết các quốc gia phát triển đã có nhiều hoạt động ngăn chặn, xử lý các sàn không đảm bảo quy trình phòng chống rửa tiền như: sự việc sàn Binance bị phạt hơn 4,3 tỷ USD tại Mỹ và CEO Changpeng Zhao bị phạt 4 tháng tù giam.

Thực tế, tại Việt Nam, nhiều đơn vị không rõ thông tin như CrossFi, Mineplex, BOM Network... liên tiếp tổ chức các hội thảo kín, lợi dụng hình ảnh những nhân vật có ảnh hưởng nhằm huy động vốn từ cộng đồng. Nhiều báo cáo từ người dùng gửi về ChainTracer cho biết việc họ bị lừa đảo thông qua việc gửi, nạp tiền lên các nền tảng sàn giao dịch, ví không rõ thông tin.

Bên cạnh đó, các sàn giao dịch như MEXC, BingX, Binance, Gate... liên tục quảng bá, tiếp thị trên các nền tảng mạng xã hội; thậm chí, truyền thông công khai, quy mô lớn dù không được cấp phép hoạt động tại Việt Nam. Đáng chú ý, nhóm đối tượng dễ bị lôi kéo, dẫn dụ bao gồm sinh viên, giới trẻ. 

“Do đó, các cơ quan chức năng không chỉ thực hiện việc ngăn chặn, xử lý mà còn phải có hành động ngay từ khâu phòng ngừa để ngăn chặn kịp thời hành vi rửa tiền, thay vì truy vết và giải quyết các hậu quả thường là rất lớn…”, ông Phan Đức Trung nêu ý kiến.

Đại diện Cơ quan Cảnh sát điều tra PC01 (Công an TP.HCM) cho biết đơn vị đã từng thụ lý, điều tra nhiều vụ việc liên quan đến tiền mã hoá, rửa tiền, lừa đảo, đánh bạc trên không gian mạng, mua bán trao đổi tiền mã hoá trên các sàn như Binance, ví điện tử... Tuy nhiên, gặp khó khăn trong việc định danh các nguồn tiền và truy vết dòng tiền. Vấn đề làm thế nào để phối hợp giữa các cơ quan để điều tra, thu thập tài liệu đúng quy định pháp luật và có thể truy tố các hành vi phạm tội.

Về vấn đề truy vết, ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm chương trình ChainTracer (VBA), cho biết các giao dịch trên Blockchain không phải là ẩn danh như mọi người nhầm tưởng mà thực tế chỉ là bán ẩn danh, việc truy vết dòng tiền là rất đơn giản.

Ông Dinh viện dẫn việc định danh các địa chỉ ví, địa chỉ giao dịch là không cần thiết. Thay vào đó, cơ quan chức năng có thể theo vết dòng tiền khi chuyển từ ví tiền mã hoá sang giao dịch trên nền tảng tài chính truyền thống. Chẳng hạn, đã có nhiều tình huống tội phạm sử dụng các loại ví tiền mã hoá chuyển thành tiền pháp định để mua bán tại một cửa hàng tiện lợi và ngay lập tức bị truy bắt.

Tại tọa đàm, các diễn giả và khách mời đều cho rằng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan mới có thể đẩy lùi tội phạm và phòng chống rửa tiền, phòng chống tội phạm trên không gian mạng nhưng cần phải phân công và thống nhất cụ thể vì mỗi cơ quan, tổ chức đều có những nhiệm vụ được pháp luật quy định.

PHỔ CẬP KIẾN THỨC, GIẢM THIỂU LỪA ĐẢO CÔNG NGHỆ CAO 

Đại tá Lê Quang Đạo, Phó Giám đốc Công an TP.HCM, cho biết tọa đàm nhằm nhận diện rõ hơn các phương thức, thủ đoạn của tội phạm trong lĩnh vực tài chính, công nghệ cao, qua đó xác định rõ các nguyên nhân, xu hướng của loại tội phạm này, đưa ra các biện pháp khuyến cáo, phòng ngừa đối với người dân, doanh nghiệp.

Đồng thời, làm rõ thêm về sự cần thiết, tính cấp bách đối với việc ban hành, sửa đổi một số chính sách, quy định liên quan để đảm bảo cơ sở pháp lý vững chắc, đủ mạnh, khả thi, giúp ngăn chặn, đẩy lùi tội phạm trong lĩnh vực tài chính, công nghệ cao.

“Đặc biệt, nâng cao nhận thức cộng đồng về lừa đảo trực tuyến, tăng cường ý thức bảo vệ dữ liệu cá nhân của người dân và xây dựng mạng lưới liên kết giữa các tổ chức trong quá trình điều tra, xác minh, xử lý các vụ việc”, Đại tá Lê Quang Đạo nhấn mạnh. 

Theo khuyến nghị của Đại tá, PGS.TS Nguyễn Văn Chánh, Trưởng khoa Khoa Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu, môi trường - Trường Đại học Cảnh sát nhân dân, để giảm thiểu tội phạm tài chính trên không gian mạng, cần hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, tăng cường phòng chống rửa tiền, lừa đảo và tội phạm xuyên biên giới; đồng thời, phổ cập kiến thức, tuyên truyền đến người dân.

Cùng quan điểm này, Hiệp hội Blockchain Việt Nam đề xuất cần nhanh chóng phổ cập kiến thức về Blockchain và AI đến mọi đối tượng cộng đồng để giảm thiểu tình trạng lừa đảo, nhất là đối với những người yếu thế (người lớn tuổi, trẻ nhỏ, phụ nữ…). Hình thức đào tạo cần linh hoạt, đa dạng, bao gồm đào tạo trực tiếp, tổ chức hội thảo, diễn đàn, đào tạo online qua MasterTeck (nền tảng học trực tuyến mở (MOOC) theo Chiến lược Blockchain Quốc gia).

Ngoài ra, đối với lực lượng thực thi nhiệm vụ đảm bảo an ninh, cần tăng cường, nâng cao kiến thức chuyên môn để nắm bắt và làm chủ các công nghệ tiên tiến, dễ dàng truy vết và ngăn chặn các hành vi lừa đảo. Đồng thời, phối hợp với các đơn vị quốc tế, tổ chức cung cấp dữ liệu uy tín toàn cầu và các chương trình truy vết trên mạng Blockchain (on-chain) như ChainTracer để tối ưu hiệu quả công tác điều tra, xác định và ngăn ngừa các giao dịch bất hợp pháp.

Ông Ngô Minh Hiếu, Giám đốc Dự án Phòng chống lừa đảo, cho biết tâm lý của nạn nhân là một trong những rào cản lớn khiến nhiều người không muốn trình báo các cơ quan chức năng. Đối với các nạn nhân bị lừa đảo các khoản tiền lớn, đa phần là lừa đảo tình cảm thì họ thường lo lắng bị ảnh hưởng đến uy tín và các mối quan hệ xã hội; Một số người khác lại cho rằng số tiền quá nhỏ không muốn báo cáo cơ quan chức năng hoặc cho rằng báo cáo cũng không giải quyết được nên lựa chọn phương án im lặng.

Cũng theo ông Hiếu, việc chống lừa đảo trên không gian mạng không hề khó. Người dân chỉ cần chậm lại, kiểm chứng thông tin và báo cáo các cơ quan chức năng thì có thể giảm thiểu nguy cơ lừa đảo.

Tại toạ đàm, đại diện các đơn vị PA05, PC03 và PC02 trực thuộc Công an TP.HCM đã chia sẻ về các thủ đoạn tội phạm công nghệ cao trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng; Công tác phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao lĩnh vực tài chính, ngân hàng và các kết quả công tác phòng chống tội phạm lĩnh vực tài chính, ngân hàng trên không gian mạng. Tọa đàm do Ban Chuyên đề Công an TP.HCM phối hợp với Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) tổ chức.