Thực trạng đáng lo ngại này là một phần trong kết quả khảo sát của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam về tình hình đời sống, việc làm, thu nhập, chi tiêu của người lao động tại 10 tỉnh, thành phố, được thực hiện từ tháng 3 - 4/2025. 

MỨC LƯƠNG "GÁNH" HÀNG LOẠT CHI PHÍ 

Kết quả khảo sát do Tổng Liên đoàn thực hiện với gần 3.000 người lao động tại 10 tỉnh, thành phố cho thấy, có 54,9% người lao động nói rằng tiền lương, thu nhập của họ vừa đủ chi tiêu cơ bản của gia đình; 26,3% phải tằn tiện, chi tiêu kham khổ; 7,9% không đủ sống, phải làm thêm các công việc khác để có thêm thu nhập trang trải cuộc sống.

Trong bối cảnh thu nhập chưa đáp ứng được nhu cầu chi tiêu của gia đình, dẫn đến tình trạng người lao động phải “thắt lưng buộc bụng”, tiết kiệm để đảm bảo cuộc sống.

Nhiều trường hợp người lao động phải vay mượn để chi trả cho các nhu cầu phát sinh đột suất. Cụ thể, kết quả khảo sát cho thấy có 12,5% người lao động thường xuyên (hàng háng) phải vay mượn tiền để ổn định cuộc sống; 29,9% người lao động thỉnh thoảng (3 -  4 tháng/lần) phải vay mượn tiền.

Về dinh dưỡng, chỉ có 55,5% người lao động có đủ điều kiện ăn thịt, cá trong tất cả các bữa ăn chính (không kể bữa ăn ca tại doanh nghiệp). Như vậy, còn một bộ phận không nhỏ chưa có mức dinh dưỡng ổn định và đầy đủ, từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, hiệu quả và năng suất lao động. Đồng thời, cũng làm giảm chất lượng cuộc sống của họ và gia đình.

Thông qua kết quả khảo sát, Tổng Liên đoàn cũng ghi nhận tiền lương thấp là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến quyết định lập gia đình của công nhân lao động, khi có tới 72,6% tổng số người chưa lập gia đình phản hồi như vậy.

Người lao động cảm thấy mức thu nhập hiện tại không đủ để đảm bảo cuộc sống ổn định khi bắt đầu lập gia đình, đặc biệt là trong bối cảnh chi phí sinh hoạt và nuôi dưỡng con cái ngày càng tăng.

Mức lương không chỉ ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu hàng ngày, mà còn tác động đến việc mua nhà, tiết kiệm cho tương lai, và đảm bảo các nhu cầu cơ bản cho một gia đình mới.

Đáng chú ý, có tới 72,5% người lao động đã lập gia đình cho biết tiền lương, thu nhập hiện tại ảnh hưởng đến quyết định sinh thêm con của họ. Mức thu nhập ở mức đủ sống khiến các cặp vợ chồng lo lắng về khả năng tài chính để nuôi dạy con cái.

Trong khi chi phí nuôi con, đặc biệt là chi phí giáo dục và chăm sóc sức khỏe ngày càng đắt đỏ, nên họ đang trì hoãn sinh con để đảm bảo chất lượng cuộc sống cho bản thân và gia đình.

Về chi phí giáo dục, có hơn 53,3% người lao động cho biết tiền lương chỉ đáp ứng một phần (trên 50%) nhu cầu chi cho giáo dục con cái.

Như vậy, với đa số người lao động, chi phí giáo dục là một gánh nặng tài chính và họ phải phụ thuộc vào các nguồn hỗ trợ như vay mượn, tiết kiệm, hoặc từ gia đình để đủ trang trải.

Đặc biệt, có 6,9% người lao động cho biết tiền lương của họ không đáp ứng được nhu cầu chi cho giáo dục con cái. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam nhận định, đây là một con số đáng lo ngại, có thể dẫn đến việc con cái họ không được tiếp cận với giáo dục chất lượng, ảnh hưởng đến khả năng phát triển, và cơ hội nghề nghiệp của thế hệ tương lai.

CẦN TIẾP TỤC ĐIỀU CHỈNH TIỀN LƯƠNG TỐI THIỂU

Thu nhập thấp cũng khiến đại đa số người lao động không có khả năng tài chính để chủ động chăm sóc sức khỏe toàn điện, đặc biệt khi gặp các vấn đề y tế nghiêm trọng, hoặc cần điều trị dài hạn.

Khảo sát cho thấy có đến 44,1% người lao động cho biết thu nhập của họ chỉ đảm bảo nhu cầu chăm sóc sức khỏe và khám chữa bệnh ở mức cơ bản; 38% chỉ đủ tiền để mua một số loại thuốc cơ bản; 5,6% hoàn toàn không đủ mua thuốc và khám chữa bệnh. 

Với thực trạng trên, tổ chức Công đoàn cho rằng, việc tiếp tục điều chỉnh sớm tiền lương tối thiểu vùng là quan trọng, cấp bách, và hết sức cần thiết đối với người lao động và gia đình họ. 

Hiện Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đưa ra hai phương án đề xuất tăng lương tối thiểu vùng, thực hiện từ ngày 1/1/2026. Phương án 1 là điều chỉnh tăng từ 320.000 - 450.000 đồng, bình quân tăng 9,2% so với năm 2024 - 2025. Phương án 2 là tăng từ 290.000 - 410.000 đồng, bình quân tăng 8,3% so với năm 2024 - 2025. 

Trước đó, ngày 30/6/2024, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 74/2024/NĐ-CP quy định mức lương tối thiểu đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động. Nghị định có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2024 và tiếp tục thực hiện cho đến nay.

Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, việc Chính phủ điều chỉnh lương tối thiểu vùng từ ngày 1/7/2024 có ý nghĩa rất quan trọng đối với người lao động, góp phần cải thiện mức sống cơ bản và nhu cầu thiết yếu của người lao động và gia đình họ.

Trên cơ sở tổng hợp báo cáo từ các Liên đoàn lao động tỉnh, thành phố, công đoàn ngành Trung ương và tương đương, công đoàn tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn về tình hình thực hiện Nghị định số 74, cho thấy hầu hết các doanh nghiệp đã nghiêm túc thực hiện việc điều chỉnh tiền lương tại doanh nghiệp, theo mức tăng bình quân 6%.

Kết quả điều tra, khảo sát của Tổng Liên đoàn cũng cho thấy, có trên 93% người lao động trong các doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết đã được điều chỉnh tiền lương tối thiểu theo quy định.

Tuy nhiên, một số doanh nghiệp chỉ điều chỉnh cho một bộ phận người lao động có mức lương thấp, chỉ để đóng bảo hiểm nên tiền lương thực tế của người lao động không tăng.

“Việc này phản ánh sự thiếu nghiêm túc trong thực thi pháp luật, hoặc có thể do doanh nghiệp thiếu năng lực tài chính, hoặc cố tình lách luật”, đại diện Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho hay.