Diễn đàn thu hút hàng trăm đại biểu từ các tỉnh Bắc Trung Bộ. Phát biểu tại diễn đàn, ông Nguyễn Văn Đệ – Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An cho biết Nghệ An có diện tích tự nhiên hơn 1,64 triệu ha, dân số hơn 3,47 triệu người, trong đó 83% sống ở nông thôn. Tỷ trọng nông nghiệp chiếm 25% trong cơ cấu kinh tế.

Với lợi thế khí hậu, đất đai phù hợp, địa phương đang hình thành các vùng chuyên canh dứa, chè, cây ăn quả có múi quy mô lớn, gắn với chế biến và xuất khẩu. Nhiều sản phẩm nông sản Nghệ An đã trở thành thương hiệu đặc hữu, như Cam Vinh, Chè Shan tuyết Kỳ Sơn, chè Gay Anh Sơn, trà hoa vàng Quế Phong, gừng Kỳ Sơn, chanh leo Quế Phong, dứa Quỳnh Lưu…

Tuy nhiên, ông Đệ nhấn mạnh: “Muốn những vùng chuyên canh này thực sự mang lại hiệu quả kinh tế cao và phát triển bền vững, cần sự chung tay của doanh nghiệp, nhà khoa học và người dân”.

Theo các báo cáo tại diễn đàn, đến năm 2024, diện tích trồng dứa toàn vùng đạt 6.866 ha, sản lượng ước 132.667 tấn; riêng Nghệ An chiếm hơn 25.200 tấn. Các giống dứa phổ biến gồm Queen, Cayenne và MD2, thích hợp với đất đồi thoát nước tốt nhưng giá cả bấp bênh, liên kết tiêu thụ chưa chặt chẽ.

Cây ăn quả có múi có tiềm năng tiêu thụ nội địa và xuất khẩu lớn, diện tích toàn vùng khoảng 11.500 ha, sản lượng trên 130.000 tấn. Riêng Nghệ An trồng 6.340 ha, sản lượng 97.000 tấn mỗi năm. Tuy nhiên, cây trồng này đang đối mặt với sâu bệnh hại, đặc biệt là bệnh vàng lá greening, thiếu cơ sở bảo quản sau thu hoạch và tình trạng lạm dụng hóa chất.

Đối với cây chè, vùng Bắc Trung Bộ có gần 10.300 ha, trong đó Nghệ An chiếm hơn 8.760 ha, sản lượng 43.150 tấn. Sản lượng lớn nhưng chủ yếu mới dừng ở chế biến thô, xuất khẩu giá rẻ, ít sản phẩm giá trị gia tăng.

GIẢI PHÁP NÂNG TẦM GIÁ TRỊ NÔNG SẢN

Tại diễn đàn, các nhà khoa học đề xuất nhiều giải pháp nâng cao giá trị ba loại cây trồng. PGS.TS Nguyễn Văn Toàn – nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc - cho rằng cần thay thế dần các giống chè cũ bằng giống chất lượng cao như PH8, TRI 5.0, Hương Bắc Sơn, VN15…, đồng thời áp dụng công nghệ chế biến tinh, hướng đến thị trường cao cấp như châu Âu và Nhật Bản.

Với cây dứa, PGS.TS Lê Quốc Doanh – Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam - khuyến nghị các địa phương nên mở rộng diện tích giống dứa MD2 phục vụ xuất khẩu để nâng cao giá trị.

Đối với cây ăn quả có múi, TS. Nguyễn Thị Bích Ngọc – Phó Viện trưởng Viện Bảo vệ thực vật cảnh báo tình trạng thoái hóa giống và sâu bệnh hại đang diễn biến nghiêm trọng, đề xuất xây dựng trung tâm giống sạch bệnh, phục tráng giống bản địa và áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến.

Trong phần tọa đàm “Khơi thông động lực phát triển nông nghiệp hàng hóa vùng Bắc Trung Bộ”, nhiều đại biểu nhấn mạnh tầm quan trọng của liên kết vùng, chia sẻ thông tin thị trường và đào tạo nông dân sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ.

Ông Nguyễn Quý Dương – Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật - khẳng định: “Muốn sản xuất lớn, phải có liên kết bền chặt giữa Nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân”.

Ông Đinh Cao Khuê – Chủ tịch DOVECO - công bố chiến lược mở rộng vùng nguyên liệu dứa. Doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư nhà máy chế biến tại địa phương nào có từ 2.000 ha dứa trở lên và đảm bảo nguồn cung ổn định.

Từ thực tiễn sản xuất, bà Nguyễn Thị Việt Hà – Bí thư Đảng ủy xã Thượng Đức, Hà Tĩnh - chia sẻ, việc trồng dứa đã thay thế cây keo cho thu nhập thấp (khoảng 10 triệu đồng/ha/năm) bằng thu nhập tới 200 triệu đồng/ha/năm, nhờ áp dụng kỹ thuật mới và hợp đồng tiêu thụ ổn định.

Ông Lê Quốc Doanh nhấn mạnh: “Nông sản Bắc Trung Bộ không thiếu tiềm năng chỉ thiếu sự tổ chức bài bản. Cần chuyển từ tư duy sản xuất nhỏ lẻ sang liên kết vùng, từ trồng truyền thống sang sản xuất theo nhu cầu thị trường. Không có cây nào không có đầu ra – vấn đề là cách tổ chức sản xuất”.

Diễn đàn lần này không chỉ là nơi chia sẻ và kết nối mà còn mở ra kỳ vọng mới cho nông sản Bắc Trung Bộ. Nếu dứa, chè và cây có múi được tổ chức sản xuất khoa học, liên kết với doanh nghiệp và ứng dụng công nghệ cao, các loại cây trồng trên sẽ trở thành ngành hàng chủ lực mang lại giá trị bền vững, góp phần nâng tầm thương hiệu nông sản vùng ra thị trường quốc tế.