Ngày 20/5, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.

Tờ trình nhấn mạnh, việc chăm lo giải quyết nhà ở cho người dân luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm và xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế- xã hội của đất nước; đặc biệt là việc đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội để giải quyết nhu cầu chỗ ở cho các đối tượng thu nhập thấp và công nhân tại các khu công nghiệp.

Trong điều kiện nguồn lực Nhà nước còn hạn chế, việc tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật về phát triển nhà ở xã hội đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, qua đó góp phần giải quyết nhu cầu về nhà ở cho người dân nói chung, cho các nhóm đối tượng được hưởng chính sách nhà ở xã hội nói riêng.

SỐ LƯỢNG 66.755 CĂN HỘ HOÀN THÀNH MỚI ĐẠT 15,6% MỤC TIÊU ĐỀ ÁN ĐẾN NĂM 2025

Thực hiện Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”, qua tổng hợp báo cáo của các địa phương, trong giai đoạn từ năm 2021 đến nay, trên cả nước có 657 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 597.152 căn.

Trong đó có 103 dự án dự án hoàn thành với quy mô 66.755 căn; 140 dự án dự án đã khởi công xây dựng với quy mô 124.352 căn; 414 dự án dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư với quy mô 406.045 căn.

Như vậy, với số lượng 66.755 căn hộ hoàn thành đến nay mới đạt khoảng 15,6% mục tiêu của Đề án đến năm 2025.

Thời gian qua, việc ban hành Luật Nhà ở năm 2023 và các văn bản hướng dẫn thi hành được dư luận và người dân đánh giá là dự án luật có nhiều chính sách mới đi vào cuộc sống. Đặc biệt, Luật Nhà ở năm 2023 đã có các quy định mới về chính sách nhà ở xã hội, phát triển nhà lưu trú công nhân trong khu công nghiệp, nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân, tăng cường vai trò của chính quyền địa phương, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam trong việc chăm lo nhà ở cho người dân, công nhân lao động.

Mặc dù đạt được một số kết quả nhưng theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng, việc phát triển nhà ở xã hội vẫn còn một số tồn tại, hạn chế; trong đó chưa có Quỹ nhà ở quốc gia hoặc mô hình định chế tài chính phù hợp để hỗ trợ nguồn lực tài chính cho các địa phương, doanh nghiệp triển khai các dự án nhà ở xã hội đảm bảo dài hạn, bền vững.

Việc thành lập Quỹ phát triển nhà ở không phải là nội dung mới mà đã được quy định tại pháp luật về nhà ở trước đây. Thực hiện quy định của Luật Nhà ở năm 2005 và Nghị định số 90/2006/NĐ-CP của Chính phủ, nhiều địa phương đã triển khai, thành lập quỹ.

Theo báo cáo tổng kết thi hành Luật Nhà ở năm 2014: “Hiện nay, cả nước chỉ có một số quỹ phát triển nhà ở như: quỹ phát triển nhà ở Tp.Hồ Chí Minh, Quỹ phát triển nhà ở tỉnh Bình Dương, Quỹ phát triển nhà ở tỉnh Đồng Nai, Quỹ phát triển nhà ở tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu,…

Tờ trình chỉ rõ: do nguồn vốn hoạt động của Quỹ còn hạn chế, nên hầu hết quỹ phát triển nhà ở địa phương đã sáp nhập vào quỹ đầu tư phát triển địa phương. Hiện nay, trên cả nước có 43 Quỹ đang hoạt động, gồm 40 Quỹ Đầu tư phát triển, 1 Công ty 100% vốn nhà nước (HFIC), 1 Quỹ hỗ trợ đầu tư theo Luật Đầu tư, 1 Quỹ phát triển đất nhận ủy thác quản lý Quỹ Đầu tư phát triển (Quảng Bình). Mô hình hoạt động theo hình thức độc lập gồm Hội đồng quản lý, Ban Kiểm soát và bộ máy điều hành, đối với Công ty tài chính Nhà nước Tp.Hồ Chí Minh (HFIC) hoạt động theo mô hình doanh nghiệp 100% vốn nhà nước.

Một số quỹ đầu tư phát triển địa phương cũng đang triển khai đầu tư xây dựng, ngoài Quỹ phát triển nhà ở Tp.Hồ Chí Minh, còn có 4 Quỹ có hoạt động đầu tư trực tiếp nhà ở xã hội: Lào Cai, Thái Bình, Hà Tĩnh, Đăk Lăk với tổng mức đầu tư 743 tỷ đồng, cung cấp 1.345 căn hộ nhà ở xã hội...

Tuy nhiên, các Quỹ phát triển địa phương này đều đang gặp khó khăn trong hoạt động do không được cấp bổ sung vốn, dẫn đến khó có thể cung cấp vốn để phát triển, tạo lập nhà ở xã hội dài hạn, bền vững.

Mặc dù Luật Nhà ở năm 2023 đã có quy định về sử dụng nguồn vốn từ các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách khác để phát triển nhà ở xã hội. Tuy nhiên, các quỹ tài chính ngoài ngân sách đang hoạt động hiện nay đều thực hiện nhiều chức năng….và việc đầu tư hoặc hỗ trợ cho phát triển nhà ở xã hội không phải là lĩnh vực ưu tiên trong hoạt động của các quỹ này.

CẦN THIẾT PHẢI THÀNH LẬP “QUỸ NHÀ Ở QUỐC GIA”

Từ các vướng mắc trên, để có nguồn vốn dài hạn, bền vững cho phát triển nhà ở xã hội, cần thiết phải thành lập “Quỹ nhà ở quốc gia” để thực hiện chức năng đầu tư xây dựng, tạo lập quỹ nhà ở xã hội, nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuê mua, thuê.

Quỹ được hình thành từ nguồn ngân sách nhà nước cấp, tiếp nhận nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, nguồn thu từ việc đóng tiền tương đương giá trị quỹ đất đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để xây dựng nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở, nguồn từ bán nhà ở thuộc tài sản công và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Thẩm tra vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết Ủy ban tán thành việc thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia, tán thành việc xác định đây là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách để bảo đảm rõ ràng về địa vị pháp lý, mô hình tổ chức của Quỹ.

Về chức năng, nhiệm vụ của Quỹ, theo cơ quan thẩm tra, quy định chức năng “đầu tư xây dựng” của Quỹ dẫn đến cách hiểu Quỹ sẽ trực tiếp làm chủ đầu tư xây dựng nhà ở xã hội. Nếu vậy, cần làm rõ Quỹ có đáp ứng điều kiện làm chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở theo quy định của Luật Nhà ở và luật khác có liên quan hay không để có cơ sở tổ chức thực hiện.

Bên cạnh đó, về Quỹ Nhà ở quốc gia có chức năng tạo lập quỹ nhà ở xã hội, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp  đề nghị làm rõ vị trí pháp lý, mô hình tổ chức và chức năng, nhiệm vụ của quỹ nhà ở xã hội.

Ngoài ra, phạm vi chức năng của Quỹ sẽ rất rộng vì đối tượng mà Quỹ hướng tới là toàn bộ người lao động trong xã hội. Do đó, cơ quan thẩm tra cho rằng cần nghiên cứu xây dựng cơ chế tài chính của Quỹ phù hợp hơn, bảo đảm tăng cường xã hội hóa nguồn vốn phát triển nhà ở xã hội theo Chỉ thị số 34/CT-TW ngày 24/5/2024 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển nhà ở xã hội trong tình hình mới, đồng thời, thực hiện đúng Kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nội dung này.