Chiều 4/8, bộ phim Chốt đơn đã có buổi công chiếu ra mắt tại TP.HCM. Theo đó, AI đã được sử dụng để thay thế gương mặt và giọng nói của nữ chính. Chốt đơn từng dự kiến ra rạp vào dịp 8/3 nhưng bị hoãn do hậu kỳ kéo dài và sau đó là bê bối pháp lý liên quan đến diễn viên chính - hoa hậu Thùy Tiên. Giờ đây, nhà sản xuất ấn định ngày chiếu mới là 8/8.

"Không ai muốn mình trong hoàn cảnh này để tiên phong, không ai muốn tốn kém công sức, tiền bạc và rất nhiều thứ,” bà Đinh Thị Thanh Hương, Chủ tịch Điều hành Galaxy Studios phát biểu tại họp báo sau buổi chiếu. Bà Hương gọi tên sự việc Thùy Tiên bị thay thế bởi AI trong phim điện ảnh là "trường hợp đầu tiên, không chỉ ở Việt Nam mà còn cả khu vực".

Ông Đặng Trần Cường, Cục trưởng Cục Điện ảnh, cho biết để cấp phép cho bộ phim, Cục Điện ảnh đã tham vấn ý kiến từ các chuyên gia pháp lý và luật sư để đảm bảo rằng tác phẩm không vi phạm quyền nhân thân, quyền hình ảnh hay các quy định pháp luật hiện hành. Việc cấp phép được thực hiện đúng quy trình, tuân thủ nghiêm túc các quy định của Luật Điện ảnh.

“Với vai trò là Cục trưởng Cục Điện ảnh, tôi cho rằng việc ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo vào sản xuất phim là một xu thế tất yếu. Chúng tôi đánh giá cao nỗ lực này và khẳng định quan điểm ủng hộ việc nghiên cứu, thử nghiệm, ứng dụng các công nghệ tiên tiến vào lĩnh vực điện ảnh, trên cơ sở tuân thủ quy định của pháp luật và đảm bảo hài hòa giữa đổi mới sáng tạo với bảo tồn giá trị nghệ thuật”, ông nói thêm.

Có nhiều lý do để giải thích cho việc nhà sản xuất bắt buộc phải sử dụng công nghệ AI thay thế Thùy Tiên. Một mặt, trong thời gian ngắn, ê-kíp không thể casting diễn viên mới hay quay lại toàn bộ dự án. Lúc này, chi phí đầu tư, sản xuất sẽ "đội" thêm một khoản khổng lồ khác. Mặt khác, sự liền mạch của câu chuyện, cảm xúc của dàn diễn viên khi một gương mặt mới thay thế Thùy Tiên cũng là cản trở lớn.

Tuy nhiên, theo ghi nhận tại buổi công chiếu, việc can thiệp bằng AI khiến hình ảnh nữ chính trở nên thiếu tự nhiên, biểu cảm gượng gạo, đặc biệt ở các phân đoạn chuyển cảnh hoặc thay đổi cảm xúc. Việc sử dụng giọng lồng tiếng thay thế cũng làm giảm độ chân thực, ảnh hưởng phần nào đến trải nghiệm xem phim. Thay đổi này hiện gây ra nhiều ý kiến trái chiều trên mạng xã hội.

Bộ phim đầu tiên của Việt Nam có diễn viên chính từ AI được phát hành trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo đang tham gia sâu rộng vào nền điện ảnh toàn cầu. 20th Century Fox đã sử dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích kịch bản của Logan, giúp đưa ra quyết định về cốt truyện và chủ đề. Ở phần tiền kỳ, các hãng phim như Warner Bros dùng phần mềm Cinelytic đánh giá diễn viên, dự đoán doanh thu, sàng lọc cảnh quay để tìm kiếm địa điểm lý tưởng, tiết kiệm thời gian và công sức.

Phần mềm FaceDirector của Disney được sử dụng trong Avengers: Infinity War để hoàn thiện biểu cảm trong những cảnh CGI phức tạp. Ngày 18/7, Guardian đưa tin Netflix lần đầu dùng AI tạo sinh để tạo hiệu ứng hình ảnh cho cảnh tòa nhà ở Buenos Aires (thủ đô Argentina) đổ sụp trong series khoa học viễn tưởng El Eternauta...

Dù một số chuyên gia nhận định dùng AI như công cụ kỹ thuật số mới trong ngành làm phim là xu hướng tất yếu, song khi AI bắt đầu mon men “thế chỗ” diễn viên, nó thổi bùng lên làn sóng tranh cãi về đạo đức nghề nghiệp, cũng như những lỗ hổng pháp lý trong ngành công nghiệp sáng tạo này.

Ngay cả ở nơi điện ảnh phát triển nhất thế giới là Hollywood, dùng công nghệ để thay thế diễn viên chỉ mới bắt đầu đưa vào thử nghiệm vào giữa thập niên 2010 và đến nay vẫn chưa thể gọi là phổ biến. Các công nghệ thường được Hollywood sử dụng là CGI (công nghệ bộ phỏng hình ảnh bằng máy tính), AI, deepfake… Chủ yếu là để tái tạo, làm trẻ hóa hoặc thay thế hoàn toàn diễn viên trong phim điện ảnh hoặc truyền hình.

Phương pháp này được áp dụng trong các tình huống như diễn viên đột ngột qua đời, diễn viên quá già để đóng vai trẻ hoặc diễn viên có lý do không thể quay lại phim trường (vướng lịch trình hay hạn chế về mặt sức khỏe…) Chẳng hạn, trong quá trình quay Fast & Furious 7 (2015), tài từ Paul Walker không may qua đời trong vụ tai nạn xe cộ. Phần lớn cảnh chưa quay được hoàn thành nhờ em trai tài tử quá cố, Cody Walker, đóng thế và ghép mặt bằng CGI.

Chi phí thay mặt bằng CGI truyền thống không hề rẻ, ước tính tiêu tốn hàng triệu USD. Khi thực hiện The Mandalorian (2020), Disney dùng CGI để trẻ hóa nhân vật Luke Skywalker do Mark Hamill đóng. Chi phí lên đến hàng trăm nghìn USD cho mỗi cảnh ngắn. Indiana Jones and the Dial of Destiny (2023) cũng dùng AI để làm trẻ hóa Harrison Ford trong cảnh mở đầu khoảng 25 phút. Chi phí riêng cho phần này được ước tính hơn 10 triệu USD.

Không chỉ dừng ở việc AI “mượn” hình ảnh khuôn mặt, tháng trước, các nghệ sĩ, diễn viên lồng tiếng khắp thế giới đồng loạt phản đối việc giọng nói của họ bị "ăn cắp" để huấn luyện AI. Theo Guardian, nhiều nghệ sĩ ở Đức nói sự gia tăng các bộ phim dùng trí tuệ nhân tạo đe dọa sự nghiệp của họ, khi giọng nói của các nghệ sĩ bị dùng trái phép để huấn luyện các mô hình AI.

Đức nổi tiếng với giải German Prize for Dubbing - được ví như Oscar của ngành lồng tiếng. Voix Off - Hiệp hội diễn viên lồng tiếng chuyên nghiệp của Pháp - cũng tổ chức phong trào #TouchePasMaVF (Đừng chạm phiên bản Pháp của tôi). Patrick Kubab - thành viên của Voix Off - tuyên bố đây là "cuộc chiến" của họ và AI.

Theo anh, lồng tiếng không chỉ là chuyển ngữ một bộ phim ra tiếng bản địa mà còn là sự điều chỉnh sao cho nội dung phù hợp "khiếu hài hước của người Pháp, các chi tiết quen thuộc với khán giả, văn hóa và cảm xúc". Chiến dịch ra đời sau khi Audiens Group công bố kết quả nghiên cứu cho thấy: AI đe dọa khoảng 12.500 công việc tại Pháp bao gồm biên kịch, biên dịch viên, kỹ sư âm thanh và diễn viên lồng tiếng...

Daniele Giuliani, người lồng tiếng Jon Snow trong Game of Thrones bản Italy, chủ tịch Hiệp hội lồng tiếng Italy (ANAD), cho biết việc AI cướp đi giọng nói hay mô phỏng gương mặt của nghệ sĩ tương tự như cướp đi danh tính, do đó giới điện ảnh cần đưa điều khoản chống AI vào hợp đồng lao động ở cấp quốc gia và thậm chí là toàn cầu.